Εδώ και δύο δεκαετίες η Σουηδία μάχεται με μία μυστηριώδη ασθένεια. Δεκάδες παιδιά προσφύγων, προερχόμενα κυρίως από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, άρχισαν να παραλύουν. Σταματούσαν να περπατούν, να μιλούν, να τρώνε, ενώ έκλειναν τα μάτια τους και βυθίζονταν σε βαθύ λήθαργο. Ήταν σαν να έπεφταν σε κώμα, όμως κανένας γιατρός δεν μπορούσε να εντοπίσει κάποια βλάβη στο νευρικό τους σύστημα. Τα παιδιά είχαν παραιτηθεί από την ίδια την ζωή.
Η περίεργη ασθένεια ονομάζεται «σύνδρομο παραίτησης» και πλήττει αποκλειστικά παιδιά και έφηβους προσφύγων, που τα αιτήματα ασύλου των οικογενειών τους είχαν απορριφτεί. Οι ασθενείς βρίσκονται για μήνες ή και χρόνια σε λήθαργο, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που δεν έχουν ξυπνήσει ακόμα. Τρέφονται με σωληνάρια και παρακολουθούνται καθημερινά από τους γιατρούς. Εάν δεν φροντίσει κανείς να τα καθαρίσει και να ταΐσει, τα παιδιά αυτά θα πεθάνουν. Τελικά με την κατάλληλη ιατρική φροντίδα αναρρώνουν.
Αλλά γιατί αυτό φαίνεται να συμβαίνει μόνο στη Σουηδία; Ειδικότερα, το «σύνδρομο παραίτησης» θεωρείται ότι υπάρχει μόνο στη Σουηδία και εμφανίζεται μόνο μεταξύ των προσφύγων. Οι ασθενείς δεν παρουσιάζουν υποκείμενες σωματικές ή νευρολογικές ανωμαλίες. Οι Σουηδοί αποκαλούν αυτούς που νοσούν ως «οι απαθείς» (de apatiska).
[...]
Το σύνδρομο παραίτησης χτύπησε και την 9χρονη Σοφί, που φαίνεται κλινικά νεκρή και τον τελευταίο καιρό την μεταφέρουν οι γονείς της με αναπηρικό καροτσάκι. Ωστόσο, τα μαλλιά της είναι λαμπερά και πυκνά όπως κάθε άλλου υγιούς παιδιού της ηλικίας της, αλλά τα μάτια της παραμένουν κλειστά, ενώ τους τελευταίους 20 μήνες τρέφεται με σωληνάκι.
Η Σόφι και η οικογένειά της είναι πρόσφυγες από την πρώην Σοβιετική Ένωση και ζητούν άσυλο στη Σουηδία. Έφθασαν εκεί μετά από ένα μακρύ ταξίδι τον Δεκέμβριο του 2015 και ζουν σε ειδικά διαμορφωμένα καταλύματα που προορίζονται για πρόσφυγες σε μια μικρή πόλη στην κεντρική Σουηδία.
«Η αρτηριακή της πίεση είναι φυσιολογική, αλλά έχει υψηλό ποσοστό παλμών, οπότε ίσως αντιδρά στους πολλούς ανθρώπους που ήρθαν να την επισκεφτούν σήμερα», λέει η Δρ. Elisabeth Hultcrantz, εθελοντής των Γιατρών του Κόσμου. Η Hultcrantz ελέγχει καθημερινά τα αντανακλαστικά της Σοφί. Όλα φαίνεται να λειτουργούν κανονικά, αλλά το παιδί δεν ανταποκρίνεται. Η γιατρός ανησυχεί γιατί η Σοφί δεν ανοίγει ποτέ το στόμα της. Αυτό θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο, γιατί αν υπάρξει πρόβλημα με το σωλήνα τροφοδοσίας της, η μικρή θα μπορούσε να πνιγεί.
Αλλά πως θα μπορούσε ένα παιδί που αγαπούσε το χορό και τη ζωή να γίνει ξαφνικά τόσο αδρανές; «Οι γονείς έχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με το τι συμβαίνει με τη Σοφί. Τους εξηγώ ότι ο κόσμος είναι τόσο σκληρός που η Σοφί αποφάσισε να αποσυνδέσει το συνειδητό κομμάτι του εγκεφάλου της. Θέλει να απέχει από όλα αυτά που συμβαίνουν», λέει η Hultcrantz.
Οι γιατροί που αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδιά συμφωνούν ότι τα βιωματικά τραύματα ευθύνονται για την συγκεκριμένη ασθένεια. Τα παιδιά που είναι πιο ευάλωτα, είναι εκείνα που έχουν βιώσει ακραίες βιαιότητες - συχνά κατά των γονέων τους - ή ζουν σε ένα περιβάλλον συνεχούς αβεβαιότητας.
Αυτός είναι και το κύριο αίτιο της κατάστασης της Σοφί, αφού οι γονείς της έπεσαν θύματα μιας τρομακτικής ιστορίας εκβιασμού και δίωξης από την τοπική μαφία. Ειδικότερα, το Σεπτέμβριο του 2015 σταμάτησαν το αυτοκίνητο τους άνδρες με στολές της αστυνομίας. «Μας έσυραν έξω στο δρόμο και μας χτύπησαν άσχημα. Η Σοφί ήταν μέσα στο αμάξι και έβλεπε όλα όσα συνέβαιναν», ανέφερε ο πατέρας της.
Οι άνδρες άφησαν τη μητέρα της Σοφί, η οποία άρπαξε τη μικρή και έτρεξε μακριά, αλλά ο πατέρας της έμεινε πίσω και δε θυμάται τίποτα από αυτά που εξελίχθηκαν στη συνέχεια. Η μητέρα της Σοφί την πήγε στο σπίτι ενός φίλου, αλλά το κορίτσι ήταν πολύ αναστατωμένο, φώναζε πως ήθελε τον μπαμπά της και χτύπησε τον τοίχο με τα πόδια της.
Παρόλο που ξαναβρέθηκαν λίγες μέρες μετά, η οικογένεια αναγκάστηκε να κρύβεται σε σπίτια φίλων για περίπου τρεις μήνες, μέχρι να φύγουν για τη Σουηδία. Κατά την άφιξή τους κρατήθηκαν για ώρες από τη σουηδική αστυνομία. Από κει και μετά η κατάσταση της Σοφί ξεκίνησε να επιδεινώνεται πολύ γρήγορα.
«Μετά από μερικές ημέρες παρατήρησα ότι δεν έπαιζε τόσο πολύ όπως συνήθιζε με την αδερφή της», λέει η μητέρα της. Σύντομα, η οικογένεια πληροφορήθηκε ότι δεν θα μπορούσε να μείνει στη Σουηδία. Η Σοφί άκουσε τα πάντα σε αυτή τη συνάντηση με το Συμβούλιο Μετανάστευσης και στο σημείο αυτό σταμάτησε να μιλάει και να τρώει.
[...]
Σημειώνεται, ότι ένα παρόμοιο φαινόμενο παρατηρήθηκε στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, σε έγκλειστους που είχαν χάσει κάθε ελπίδα και κατέρρευσαν. Επίσης, παρόμοια σύνδρομα με διαφορετικά χαρακτηριστικά έχουν παρουσιαστεί και σε άλλες χώρες, με θύματα τα πιο βασανισμένα μέλη της κοινωνίας. Την δεκαετία του 1980, στις ΗΠΑ υπήρχαν αναφορές για πρόσφυγες από το Λάος που έκλαιγαν πριν πέσουν για ύπνο και το πρωί τους έβρισκαν νεκρούς. Τότε, οι γιατροί πίστευαν πως οι πρόσφυγες είχαν τρομάξει μέχρι θανάτου από τους εφιάλτες τους.
Πηγή: Αποσπάσματα από το άρθρο Το «σύνδρομο της παραίτησης»: Η μυστηριώδης ασθένεια της Σουηδίας
Εικόνα: Oscar Keys